Trao chứng nhận cho các đại diện được bình chọn 10 sự kiện KHCN nổi bật năm 2023

• Lĩnh vực khoa học tự nhiên (sự kiện 3): “Ứng dụng mô hình ngôn ngữ lớn trong phần mềm dịch ngôn ngữ hiếm” của nhóm nghiên cứu Viện Công nghệ thông tin – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
• Lĩnh vực khoa học ứng dụng (sự kiện 5): “Làm chủ công nghệ sơn phản xạ nhiệt mặt trời dùng vật liệu nano tự sản xuất trong nước” của nhóm nghiên cứu Viện Kỹ thuật nhiệt đới – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Ứng dụng mô hình ngôn ngữ lớn trong phần mềm dịch ngôn ngữ hiếm

Trong năm 2023, nhóm nghiên cứu Viện Công nghệ thông tin (thuộc Viện Hàn lâm KHCNVN) đã phát triển thành công một hệ thống dịch thuật lấy tiếng Việt làm trung tâm, có khả năng dịch thuật hai chiều giữa tiếng Việt và các ngôn ngữ nghèo tài nguyên của khu vực Đông Nam Á với chất lượng tương đương các sản phẩm thương mại nổi tiếng trên thế giới. Tính đến thời điểm hiện tại, hệ thống đã có khả năng dịch hai chiều giữa các cặp ngôn ngữ bao gồm Việt - Lào, Việt - Khmer, Việt - Thái, Việt - Malaysia và Việt - Indonesia. Hệ thống được nghiên cứu phát triển dựa trên các tiến bộ mới nhất hiện nay trên thế giới trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên nói chung và dịch máy nói riêng. Các ngôn ngữ như tiếng Lào, tiếng Thái và tiếng Khmer mang lại những thách thức rất lớn khi xây dựng mô hình dịch máy, không chỉ vì sự khan hiếm của dữ liệu song ngữ mà còn vì những ngôn ngữ này rất phong phú về mặt hình thái, thiếu sự phân tách từ, phân tách câu và tính đa nghĩa. Mô hình của dịch máy của Viện CNTT đã học được cách thích ứng với tất cả những đặc điểm đặc biệt này của các ngôn ngữ nói trên. Các mô hình dịch máy được huấn luyện trên hệ thống máy chủ Nvidia A100 tại Viện Công nghệ thông tin có cấu hình tiên tiến bậc nhất ở Việt Nam hiện nay. Hệ thống dịch máy có thể dễ dàng mở rộng sang các ngôn ngữ đích mới bao gồm các ngôn ngữ dân tộc thiểu số tại Việt Nam (thường là rất nghèo tài nguyên dữ liệu) như tiếng Mường, tiếng Thái,… và cả các ngôn ngữ nước ngoài phổ biến như tiếng Trung, tiếng Pháp, tiếng Nga khi cần. Đặc biệt, hệ thống có khả năng tinh chỉnh để thích ứng với các miền ngôn ngữ chuyên sâu như y tế, luật… theo yêu cầu riêng của đối tác.

Các tính năng chính của hệ thống dịch đa ngữ này gồm: Phần mềm được cài đặt và chạy trên hệ thống máy chủ của đơn vị, cho phép đơn vị toàn quyền kiểm soát dữ liệu và ứng dụng; Có khả năng cập nhật dữ liệu, tái huấn luyện mô hình nhằm nâng cao chất lượng dịch thuật, thích ứng với lĩnh vực chuyên môn của đơn vị; Đảm bảo tuyệt đối an toàn thông tin trong quá trình sử dụng; Có thể triển khai cả trong mạng nội bộ và trên mạng Internet; Được khai thác thông qua 2 hình thức, giao diện web để người dùng trực tiếp dịch thuật và hình thức giao tiếp API cho phép các hệ thống khác kết nối thao tác; Cho phép tự động dịch thuật với nhiều định dạng khác nhau, bao gồm dạng text (.txt), dạng file văn bản được số hóa (.rtf, .doc, .docx, .pdf, .html…): Giữ nguyên khuôn dạng (format) chính của các văn bản sau dịch.

Cổng Thông tin điện tử Viện Hàn lâm KHCNVN đã có bài viết về công nghệ này, tham khảo thêm tại: https://vast.gov.vn/web/guest/tin-chi-tiet/-/chi-tiet/phan-mem-dich-ngon-ngu-hiem-khu-vuc-%C4%91ong-nam-a-111812-403.html

Làm chủ công nghệ sơn phản xạ nhiệt mặt trời dùng vật liệu nano tự sản xuất trong nước

Tiếp thu và kế thừa những thành tựu KHCN tiên tiến trên thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng, trong năm 2023, Viện Kỹ thuật nhiệt đới (thuộc Viện Hàn lâm KHCNVN) phát triển thành công công nghệ sơn phản xạ nhiệt mặt trời. Hiện tại, Viện Kỹ thuật nhiệt đới đã hoàn toàn làm chủ công nghệ chế tạo các phụ gia phản xạ nhiệt trên cơ sở vật liệu kích thước nano và ứng dụng chúng trong chế tạo sơn phản xạ nhiệt mặt trời hiệu quả cao. Sản phẩm sơn phản xạ nhiệt mặt trời do Viện chế tạo đáp ứng hoàn toàn các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe của nước ngoài và tương đương các sản phẩm nhập ngoại nhưng có hiệu quả kinh tế cao hơn đã được áp dụng tại các công trình dân dụng và quốc phòng (mái nhà xây dựng, bồn bể chứa xăng dầu, tàu cá...). Với cấu trúc bao gồm các hạt nano phản xạ nhiệt cao phân tán xen kẽ giữa các hạt micro tạo nên cấu trúc chặt khít trong nền polyme trong suốt, lớp phủ có độ phản xạ trong vùng hồng ngoại gần cao, do đó khi sử dụng sơn phản xạ nhiệt nano nhiệt độ bề mặt bồn thép có thể giảm tới 10-19 độ C và nhiệt độ trong bể khoảng 8-15 độ C so với khi sử dụng sơn thông thường. Ngoài ra, độ bền thời tiết của sơn nano cao hơn 1500 giờ thử nghiệm gia tốc thời tiết.

Cấu trúc của lớp phủ phản xạ nhiệt cấu trúc hạt micro(a), cấu trúc hạt nano xen kẽ giữa các hạt micro (b)

Các sản phẩm sơn phản xạ nhiệt mặt trời của Viện Kỹ thuật nhiệt đới (ký hiệu ITT) đã được phía công ty SuzukaFine (1 trong 5 công ty lớn nhất về sơn của Nhật Bản, được thành lập từ 1948) thử nghiệm và đánh giá chất lượng theo tiêu chuẩn Nhật Bản JIS K 5675. Kết quả phân tích cho thấy các mẫu sơn phản xạ nhiệt mặt trời phát triển bởi Viện Kỹ thuật nhiệt đới có độ phản xạ nhiệt cao hơn nhiều so với các loại sơn phản xạ nhiệt mặt trời thương mại trong nước và quốc tế. Việc ứng dụng sơn phản xạ nhiệt mặt trời thích hợp cho bề mặt ngoài các công trình xây dựng, các bồn bể chứa nhiên liệu/hóa chất lỏng dễ bay hơi là một giải pháp hiệu quả và chi phí thấp để chống lại hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, có thể tiết kiệm tới 40% năng lượng tiêu thụ bởi thiết bị làm mát, chống thất thoát nhiên liệu/ hóa chất dễ bay hơi góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, ngăn chặn biến đổi khí hậu, góp phần phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu mà Việt Nam đã cam kết tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (COP26).

Cổng thông tin điện tử Viện Hàn lâm KHCNVN đã có bài viết về công nghệ này, tham khảo thêm thông tin về công nghệ tại: https://vast.gov.vn/web/guest/tin-chi-tiet/-/chi-tiet/vien-han-lam-khoa-hoc-va-cong-nghe-viet-nam-lam-chu-cong-nghe-son-chong-chay-va-son-phan-xa-nhiet-111806-403.html

Danh sách 10 sự kiện KHCN nổi bật năm 2023

Xem thông tin chi tiết các sự kiện TẠI ĐÂY

Một số hình ảnh khác tại buổi Lễ công bố 10 sự kiện KHCN nổi bật năm 2023:

Hình ảnh tại buổi Lễ công bố

Ông Hà Hồng, Chủ nhiệm CLB Nhà báo KHCNVN phát biểu tại buổi Lễ công bố

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHCNVN, GS. Chu Hoàng Hà phát biểu tại buổi Lễ công bố 

Đồng chí Võ Thành Phong, Phó Vụ trưởng Vụ KHCN Ban Tuyên giáo Trung ương