Năm 2016 là năm đầu của giai đoạn phát triển 5 năm 2016-2020, mở ra một giai đoạn phát triển mới hội nhập sâu rộng với nhiều cơ hội và thách thức. Cùng với quyết tâm rất cao của Chính phủ nhiệm kỳ 2016-2021, trong năm qua, toàn thể cán bộ của Viện đã nỗ lực phấn đấu hoàn thành tốt kế hoạch nhiệm vụ năm 2016 của Viện Hàn lâm KHCNVN và đạt được nhiều thành tích trên các lĩnh vực công tác, cụ thể:  

Về hoạt động nghiên cứu cơ bản, năm 2016, Viện Hàn lâm KHCNVN công bố tổng cộng trên 2.000 công trình khoa học. Số công trình đăng trên các tạp chí quốc tế năm 2016 là 996, trong đó số công bố trên các tạp chí Quốc tế uy tín đạt tiêu chuẩn ISI là 742 công trình (tăng 26,1% so với năm 2015), trong đó có nhiều công trình đăng trên các tạp chí có chỉ số ảnh hưởng IF cao cho thấy chất lượng nghiên cứu của Viện đã được nâng lên một bước. Viện tiếp tục giữ vững vị trí hàng đầu về số lượng công bố ISI của cả nước. Năm 2016 Viện Hàn lâm KHCNVN được cấp 28 bằng sở hữu trí tuệ, trong đó có 11 phát minh/sáng chế, 17 giải pháp hữu ích (tăng 56% so với năm 2015) và xuất bản 39 sách chuyên khảo. Với sự ủng hộ và giúp đỡ của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Ngoại giao, 2 Trung tâm về Toán học và Vật lý thuộc Viện Hàn lâm KHCNVN đã được tổ chức UNESCO công nhận và bảo trợ. Đây là sự công nhận của quốc tế đối với sự phát triển khoa học cơ bản của Việt Nam trong hai lĩnh vực Toán học và Vật lý, phù hợp với Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011-2020 của Chính phủ về việc hình thành các tổ chức nghiên cứu cơ bản và ứng dụng đạt trình độ khu vực và thế giới.

Trong công tác triển khai ứng dụng các kết quả khoa học công nghệ vào thực tế cuộc sống, năm qua các đơn vị trực thuộc Viện Hàn lâm đã thực hiện 1070 hợp đồng KHCN với kinh phí thực hiện 2016 là trên 233 tỷ đồng (tăng gần 17% hơn so với năm 2015). Viện đã có 9 công nghệ đã được chuyển giao vào sản xuất và đời sống, thông qua các hợp đồng khoa học và công nghệ, trong đó có 7 công nghệ xuất xứ từ các đề tài, 2 công nghệ từ các hợp đồng KHCN như công nghệ sản xuất Fuicoidan Sulfat hóa cho công ty GoldHealth, công nghệ chế tạo phức hợp Nano FGC trong điều trị vừa hỗ trợ Ung bướu cho Công ty hóa dược phẩm CVI; Sản phẩm Naturenz chuyển giao cho Công ty dược Hậu Giang,...

Bên cạnh đó, Viện Hàn lâm còn đạt được nhiều thành tựu trong việc thực hiện các nhiệm vụ lớn do Thủ tướng giao, các nhiệm vụ cấp quốc gia như: 

Trong hoạt động của Trung tâm báo tin động đất, cảnh báo sóng thần và hệ thống đài trạm: tính đến nay, Viện Hàn lâm KHCNVN có hơn 70 đài, trạm, trại thuộc 15 viện nghiên cứu chuyên ngành, phân bố tại 35 tỉnh, thành trong cả nước. Nhìn chung hệ thống các đài trạm và hệ thống trạm quan sát động đất hoạt động hiệu quả, phục vụ tốt cho công tác nghiên cứu khoa học, điều tra cơ bản. Trong năm 2016, mạng lưới đài trạm địa chấn quốc gia đã ghi nhận được 21 trận động đất trên lãnh thổ và lãnh hải Việt Nam và được thông báo đầy đủ trên các phương tiện thông tin đại chúng theo nhiệm vụ được Thủ tướng giao. Ngoài ra, để phục vụ việc theo dõi dự án Thuỷ điện Sông Tranh 2, Viện đã lắp đặt 10 trạm địa chấn, kết nối internet truyền số liệu về Viện Vật lý địa cầu, phục vụ công tác theo dõi địa chấn cho dự án nhà máy Thuỷ điện sông Tranh 2. 

Đối với hoạt động trong lĩnh vực bảo tàng thiên nhiên: năm 2016, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam tiếp tục triển khai thực hiện tốt dự án sưu tập bộ mẫu vật quốc gia về thiên nhiên Việt nam; Khai thác rất hiệu quả Phòng tiến hoá sinh giới. Tích cực chuẩn bị cho công tác chuẩn b��� đầu tư xây dựng Bảo tàng TNVN tại Quốc Oai, Hà Nội đã được Thủ tướng thông qua chủ trương đầu tư và đã được cấp Giấy phép quy hoạch của thành phố Hà Nội.  

Về lĩnh vực công nghệ vũ trụ: Viện đã nhận bàn giao và đưa vào hoạt động ổn định hệ thống vệ tinh VNREDSat-1 (từ tháng 9/2013). Hiện nay hệ thống vệ tinh hoàn toàn do cán bộ của Viện Hàn lâm KHCNVN vận hành, khai thác; Vệ tinh hoạt động ổn định và đã cung cấp ảnh kịp thời phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học và an ninh quốc phòng. Bên cạnh đó, năm 2016, Dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã hoàn thành tòa nhà Trung tâm hỗ trợ phát triển nhân lực và chuyển giao công nghệ vũ trụ tại Hà nội, Đài thiên văn tại Nha trang và đang thi công xây dựng các hạng mục công trình tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc.

Đối với Chương trình Tây Nguyên 3: sau hơn 5 năm triển khai thực hiện, Chương trình Tây Nguyên 3 đã tổng kết hoàn thành đạt kết quả tốt. Chương trình có hơn 20 hồ sơ độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích đã được đăng ký. Một số mô hình, dây chuyền “pilot” đã được chuyển giao vào thực tế, được các địa phương và doanh nghiệp ở Tây Nguyên đón nhận. Kết quả nghiên cứu của Chương trình Tây Nguyên 3 đã phục vụ kịp thời cho các địa phương Tây Nguyên và Ban Chỉ đạo Tây Nguyên xây dựng kế hoạch phát triển cho những năm tới của các tỉnh Tây Nguyên. 

Năm 2016, Viện Hàn lâm KHCNVN tiếp tục triển khai Chương trình “Hỗ trợ cán bộ khoa học trẻ”. Chương trình đã hỗ trợ các nhiệm vụ cấp cơ sở trẻ cho 213 cán bộ trẻ với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng. Đồng thời phê duyệt và cấp kinh phí thực hiện 24 đề tài Độc lập trẻ, với kinh phí 4,6 tỷ đồng. Dự án Khu ươm tạo công nghệ Viện Hàn lâm KHCNVN dự kiến đưa vào sử dụng đầu năm 2017 sẽ tạo điều kiện về chỗ ở cho các cán bộ khoa học trẻ và từng bước thu hút các nhà khoa học trẻ tài năng về làm việc tại Viện Hàn lâm.

Các hoạt động thường xuyên của Viện Hàn lâm về công tác tổ chức – cán bộ, văn phòng, hợp tác quốc tế, kế hoạch – tài chính, công tác thanh kiểm tra, công tác đào tạo sau đại học và đào tạo lại cán bộ… đã đi vào nề nếp đạt kết quả tốt, cùng với những hoạt động tích cực của Đảng ủy, Công đoàn và Đoàn thanh niên đóng góp rất lớn vào các thành tích chung của Viện KHCNVN trong năm 2016.

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao thời gian qua Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam có nhiều nghiên cứu được đăng trên các tạp chí uy tín quốc tế. Viện đã chủ trì nhiều nghiên cứu góp phần giải quyết những vấn đề nóng bỏng của kinh tế-xã hội. Trong 30 năm đổi mới, các thế hệ nhà khoa học của Viện có nhiều đóng góp vào những thành tựu KHCN Việt Nam, đem về vinh quang cho Tổ quốc và nền khoa học nước nhà, trong đó, Thủ tướng nêu 3 nhà khoa học nổi tiếng của Viện là Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa; Giáo sư, Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu; Giáo sư, Viện sĩ Đặng Vũ Minh. Thủ tướng nhấn mạnh, sứ mệnh lớn nhất của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ trước hết là làm sao không để trí tuệ và nền khoa học Việt Nam thua kém trên sân nhà, để từ đó chúng ta có thể hội nhập vào chuỗi giá trị tri thức toàn cầu một cách chủ động với tinh thần khai phóng, phát huy cao độ lòng tự tôn dân tộc trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và xu hướng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu 4 yêu cầu đối với Viện Hàn lâm trong thời gian tới:

Một là, song song với nghiên cứu khoa học cơ bản, cần dành thời gian, nguồn lực thỏa đáng để nghiên cứu áp dụng các thành tựu khoa học vào thực tiễn; phải tạo lên mối liên kết hữu cơ giữa nghiên cứu KHCN với sản xuất kinh doanh và khởi nghiệp, đồng thời giảm dần tình trạng các doanh nghiệp trong nước đang bỏ ra các chi phí lớn thuê các đơn vị tư vấn KHCN ở nước ngoài mỗi khi cần cải tiến hoặc sản xuất thiết bị và phụ tùng. “Chính phủ kiến tạo phát triển, hành động, mà trước hết là thể chế cũng như là luật pháp, thì việc chúng ta dành nguồn lực này để áp dụng thực tiễn là rất quan trọng. Thể chế nào ràng buộc chúng ta chỗ này? Viện và các nhà khoa học có thể lo cho doanh nghiệp, lo cho khởi nghiệp nhiều hơn nữa trong nghiên cứu. Vì sao quan tâm cho doanh nghiệp như thế? Vì doanh nghiệp giải quyết lao động, tạo thu ngân sách, giải quyết việc làm, tăng GDP. Khoa học phải hướng theo hướng này để phục vụ sự phát triển”.

Hai là, KHCN cũng đã được Đảng, Nhà nước xác định là nền tảng, động lực phát triển đất nước. Nhưng đến nay, vai trò đó chưa được phát huy đúng với tiềm năng của người Việt Nam. Làm sao để thực hiện tốt chủ trương này, hướng đi ra sao, đầu tư như thế nào? Những điều này đòi hỏi Viện phải tiến hành các nghiên cứu định tính và định lượng, xây dựng đề xuất thích hợp với Chính phủ.  

Ba là, về đào tạo, Viện không ngừng nỗ lực để khẳng định chất lượng đào tạo trong bối cảnh KHCN đang tác động nhanh chóng mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống kinh tế-xã hội.  

Bốn là, Viện cũng cần tinh gọn bộ máy, áp dụng phương thức quản lý phù hợp để thu hút và giữ chân nhân tài, sáng tạo ra các sản phẩm và ý tưởng có tính ứng dụng cao, phục vụ người nông dân, cộng đồng doanh nghiệp, góp phần cụ thể, thiết thực vào sứ mệnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang đặt ra một cách cấp bách. “Nhiều khi tầng nấc hành chính cản trở sự phát triển, mà đây là cơ quan khoa học thì tổ chức, bộ máy càng cần khoa học hơn để phục vụ sự phát triển đó”.

Thủ tướng cũng “đặt hàng” Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam 5 đề tài nghiên cứu. Đó là, (1) nghiên cứu và đề xuất các giải pháp sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý, nhằm nâng cao giá trị và giảm lãng phí đất đai và tài nguyên quốc gia; (2) đề xuất các giải pháp KHCN trong việc theo dõi kiểm soát và xử lý môi trường, cũng như khắc phục hậu quả và thích ứng tối ưu với các thách thức của biến đổi khí hậu; (3) nghiên cứu áp dụng KHCN trong việc sản xuất hàng hóa, chú trọng yếu tố thân thiện môi trường, phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam, giảm giá thành sản phẩm, tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa sản xuất tại Việt Nam; (4) áp dụng KHCN vào chế biến sâu, bảo quản lương thực, thực phẩm, mở rộng chuỗi giá trị gia tăng cho nông sản Việt Nam, nâng cấp vị thế của nền nông nghiệp Việt Nam ở nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu; (5) nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành, lĩnh vực then chốt của quốc gia, đặc biệt là nông nghiệp công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, sản xuất các dược liệu thế hệ mới, công nghệ nano…

Tại Hội nghị, Thủ tướng cũng đề nghị Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ, là đối tác gần gũi, phải có sự tương tác, hỗ trợ để cùng phục vụ sự phát triển của kinh tế-xã hội đất nước, nhất là về những vấn đề xã hội bức xúc.

Thay mặt Ban lãnh đạo Viện Hàn lâm cũng như toàn thể cán bộ công nhân viên chức của Viện, Chủ tịch Châu Văn Minh gửi lời cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ đặc biệt, sự chỉ đạo sát sao của Thủ tướng Chính phủ, của các cơ quan Đảng và Nhà nước, các bộ, ban, ngành đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho Viện trong thời gian qua không ngừng lớn mạnh và phát triển. Nhân dịp bước sang năm mới 2017, Chủ tịch Châu Văn Minh kính chúc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các quý vị đại biểu, các vị khách quí dồi dào sức khỏe, hạnh phúc, thành công.

Trong khuôn khổ hội nghị, các đại biểu đã được nghe một số báo cáo minh họa của các đơn vị trực thuộc để hiểu rõ hơn về tình hình hoạt động và kết quả của Viện Hàn lâm trong năm qua.

Nhằm biểu dương các đơn vị, tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác năm 2016, Ban lãnh đạo Viện Hàn lâm KHCNVN đã trao danh hiệu "Cờ thi đua của Viện Hàn lâm KHCNVN" cho 07 đơn vị, Bằng khen của Chủ tịch Viện cho 05 tập thể, Bằng khen cho 03 tập thể phòng và tương đương, tặng danh hiệu “Tập thể Lao động xuất sắc” cho 21 đơn vị, danh hiệu “Tập thể Lao động xuất sắc” đối với tập thể Phòng và tương đương cho 18 tập thể, danh hiệu “Chiến sỹ thi đua cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam” cho 02 cá nhân, Bằng khen đối với cá nhân là 16 cá nhân, Bằng khen cho các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc, đột xuất là 23 cá nhân và 16 tập thể.

Một số hình ảnh khác tại hội nghị: