Chiều ngày 18/5 tại trụ sở Bộ Khoa học và Công nghệ đã diễn ra Lễ trao giải thưởng Tạ Quang Bửu 2016. Tham dự buổi lễ có đồng chí Chu Ngọc Anh, Ủy viên Trung Ương Đảng – Bộ Trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Đồng chí Phạm Công Tạc -  Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Đồng chí Phùng Xuân Nhạ -  Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; Đồng chí Châu Văn Minh Ủy viên Trung Ương Đảng -  Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Gia đình GS. Tạ Quang Bửu cùng  đại diện lãnh đạo các Bộ, Ban, Ngành, các nhà khoa học có uy tín thuộc các Viện, trường đại học và các cơ quan nghiên cứu trong cả nước.

Toàn bộ quang cảnh buổi lễ trao giải thưởng Tạ Quang Bửu

Đây là năm thứ ba xét tặng giải thưởng này với 49 hồ sơ đăng ký tham gia đề cử. Hội đồng Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2016 bao gồm 10 thành viên, trong đó có các chủ tịch hội đồng khoa học chuyên ngành của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia, một nhà khoa học đại diện cho lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ và hai nhà khoa học quốc tế đã để xuất ra 9 đề cử, trong đó có 5 đề cử giải thưởng chính và 04 đề cử giải thưởng trẻ. Kết quả là hội đồng đã chọn ra được 02 tác giả công trình khoa học xuất sắc và 01 nhà khoa học trẻ là tác giả của công trình khoa học xuất sắc. Hai (02) giải thưởng dành cho nhà khoa học là tác giả của công trình khoa học xuất sắc: GS.TS. Nguyễn Văn Hiếu (sinh năm 1972), Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (ITIMS), Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và PGS.TS. Nguyễn Ngọc Minh (sinh năm 1979), Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ, tác giả của công trình khoa học xuất sắc là TS. Phùng Văn Đồng (sinh năm 1981), Viện Vật lý, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam.

Công trình của GS,TS Nguyễn Văn Hiếu thuộc lĩnh vực khoa học vật liệu (vật lý), đưa ra phương pháp mới chế tạo nano thứ cấp có khả năng mở rộng được ứng dụng không những trong nano cảm biến nhạy khí mà còn ở nhiều lĩnh vực khác như linh kiện điện tử nano, pin năng lượng.

Công trình của PGS,TS Nguyễn Ngọc Minh thuộc lĩnh vực khoa học thổ nhưỡng và đất, nghiên cứu được cấu trúc phytolith được hình thành trong quá trình kết tủa silic ở thân cây lúa, từ đó đề xuất ra quy trình xử lý rơm rạ, tránh ô nhiễm môi trường và tăng độ phì cho đất trồng trọt có thể áp dụng được trên quy mô đại trà tại các vùng đồng bằng trồng lúa.

Công trình khoa học của nhà khoa học trẻ TS Phùng Văn Đồng thuộc lĩnh vực khoa học thiên văn học và vật lý năng lượng cao có ý nghĩa lý thuyết rất cao, góp phần vào việc giải thích cấu tạo vật chất và năng lượng của vũ trụ.

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh trao giải cho 2 nhà khoa học GS.TS. Nguyễn Văn Hiếu
và PGS.TS. Nguyễn Ngọc Minh

Nét nổi bật đầu tiên là khác với các năm trước đây cả hai giải thưởng chính đều thuộc các nhà khoa học có tuổi đời còn trẻ. Điều này một lần nữa khẳng định rằng cơ hội được nhận giải thưởng chính là như nhau đối với các nhà khoa học “lão làng” đã có bề dầy trong nghiên cứu khoa học và các nhà khoa học trẻ.

Điểm nổi bật thứ hai là các công trình khoa học mà tác giả chính của chúng được trao giải thưởng đều mang “đậm đà bản sắc Việt Nam”. Cả ba công trình đều được tài trợ và thực hiện trong khuôn khổ các đề tài nghiên cứu cơ bản thực hiện trong nước. Đặc biệt các công trình khoa học của GS.TS Nguyễn Văn Hiếu và TS Phùng Văn Đồng có các đồng tác giả hoàn toàn là các đồng nghiệp Việt Nam và hoàn toàn được thực hiên ở Việt Nam, không có yếu tố nước ngoài. Ngoài ra, hai công trình này được trích dẫn nhiều lần kể từ khi xuất bản: công trình khoa học của GS.TS Nguyễn Văn Hiếu (2012) được trích dẫn 69 lần và của TS Phùng Văn Đồng (2013) được trích dẫn 19 lần (không tính tự trích dẫn). Điều này chứng tỏ các công trình khoa học này được các đồng nghiệp quốc tế rất quan tâm và có ảnh hưởng lớn đến các công trình cùng lĩnh vực nghiên cứu.

Điểm nổi bất thứ ba là các công trình khoa học của hai giải thưởng chính đều thuộc lĩnh vực khoa học thực nghiệm, có ý nghĩa thực tiễn và khả năng ứng dụng rất lớn. Công trình khoa học của GS.TS Nguyễn Văn Hiếu thuộc lĩnh vực Khoa học Vật liệu (Vật lý) đưa ra phương pháp mới chế tạo nano thứ cấp có khả năng mở rộng được ứng dụng không những trong nano cảm biến nhạy khí mà còn trong nhiều lĩnh vực khác như linh kiện điện tử nano, pin năng lượng. Công trình khoa học của PGS.TS Nguyễn Ngọc Minh thuộc lĩnh vực Khoa học Thổ nhưỡng và Đất, nghiên cứu được cấu trúc phytolith được hình thành trong quá trình kết tủa silic ở thân cây lúa, từ đó đề xuất ra quy trình xử lý rơm rạ tránh ô nhiễm môi trường và tăng độ phì cho đất trồng trọt có thể áp dụng được trên quy mô đại trà trên các vùng đồng bằng trồng lúa.

Ngoài ra, công trình khoa học của nhà khoa học trẻ TS Phùng Văn Đồng thuộc lĩnh vực thiên văn học và vật lý năng lượng cao có ý nghĩa lý thuyết rất cao, góp phần vào việc giải thích cấu tạo vật chất và năng lượng của vũ trụ, đã phát triển và hiệu chỉnh mô hình chuẩn đã có 3-3-1 của vật chất tối trong vũ trụ thành mô hình 3-3-1-1 thông qua sử dụng các tính chất đối xứng.

Tại lễ trao giải, các nhà khoa học được vinh danh, trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu cho biết sẽ tiếp tục cống hiến, nghiên cứu để nâng cao chất lượng các công trình nghiên cứu của mình cũng như góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học cả nước nói chung. Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh đánh giá cao những đóng góp của các nhà khoa học và nhấn mạnh thời gian qua, cộng đồng khoa học trong và ngoài nước đã chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của các nhà khoa học Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản khi số lượng các nghiên cứu công bố quốc tế tăng lên hàng năm từ 15-20%. Đây là con số “biết nói” để Việt Nam từng bước vươn lên tiếp cận với trình độ quốc tế. Bộ trưởng mong muốn những nhà khoa học được tôn vinh ngày hôm nay tiếp tục đóng góp cũng như tạo sự lan tỏa sức sáng tạo để Việt Nam có ngày càng nhiều hơn các giáo sư, tiến sĩ, nhà khoa học trẻ về tuổi đời, đem tài năng, tâm huyết và sáng tạo đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.