Cách đây 40 năm, theo Quyết định 246/CP ngày 27 tháng 12 năm 1976 của Chính phủ, Viện CNTT trực thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam với tên gọi ban đầu là Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển đã được thành lập trên cơ sở sáp nhập 2 đơn vị nghiên cứu (Phòng Toán học tính toán và Ban Điều khiển học) thuộc Ủy ban Khoa học - Kỹ thuật Nhà nước với nhân lực ban đầu là 125 cán bộ. Từ đó đến nay, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam và sự giúp đỡ của các bộ, ngành, địa phương trong cả nước và các bạn bè quốc tế, Viện đã không ngừng phát triển và đạt nhiều thành tích trong nghiên cứu và triển khai, góp phần tích cực vào sự phát triển của đất nước. Với thành tích xuất sắc đã đạt được, Viện đã vinh dự được Đảng và Nhà Nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất năm 1996, Huân chương Độc lập hạng Ba năm 2001. Hiện nay cơ cấu của Viện gồm 1 Phòng Quản lý tổng hợp, 17 Phòng chuyên môn và 01 Phòng Thí nghiệm Trọng điểm Công nghệ mạng và đa phương tiện. Tổng số nhân lực hiện nay khoảng 160 cán bộ với 10 GS/PGS, 30 TS, 70 ThS.

Từ 2 chiếc máy tính điện tử thế hệ 2 trên cơ sở bóng bán dẫn và xuyến từ MINSK-22 đặt tại hầm máy tính khu Đồi Thông cùng một số dụng cụ kỹ thuật phụ trợ nghèo nàn và lạc hậu giữa những năm 70 thế kỷ trước, các thế hệ cán bộ của Viện đã không ngừng nỗ lực phát triển Viện ngày càng hiện đại, vững mạnh. Ngày nay Viện CNTT đã có được cơ sở vật chất tốt cùng đội ngũ cán bộ giàu năng lực nhiệt huyết, với nhiều sản phẩm ứng dụng gắn liền với tên tuổi của Viện. Hoạt động khoa học công nghệ trong suốt 40 năm qua được ghi nhận bởi một khối lượng lớn các Chương trình KHCN, đề tài trọng điểm các cấp đã được nghiệm thu với kết quả tốt, các dự án triển khai ứng dụng với với các bộ ngành địa phương. Thành tích nổi bật nhất của Viện chính là việc lựa chọn công nghệ máy tính cá nhân (Personal Computer – PC) của phương Tây vào đầu thập niên 80 và thử nghiệm kết nối Internet vào đầu thập niên 90 của thế kỷ trước. Đây là 2 dấu ấn cơ bản của Viện có ý nghĩa quyết định cho sự hội nhập của Việt Nam đối với 2 giai đoạn quan trọng (PC và Internet) trong cuộc cách mạng CNTT trên thế giới.

 

Kế tục truyền thống vẻ vang đó, Viện vẫn duy trì vị thế cơ sở nghiên cứu hàng đầu của cả nước trong lĩnh vực CNTT hiện nay. Trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay, thành tích công bố nghiên cứu khoa học của Viện tại các tạp chí khoa học quốc tế là 25 – 30 bài/năm (trong đó tạp chí ISI: khoảng 8 – 10 bài), tạp chí trong nước khoảng 20 – 25 bài/năm, hội nghị quốc tế khoảng 20 bài/năm, hội nghị trong nước khoảng 40 – 50 bài/năm. Trong mảng triển khai ứng dụng, bên cạnh những sản phẩm phần mềm và các thiết bị vi điều khiển/hệ thống tự động hóa truyền thống, Viện tích cực tham gia quá trình triển khai chính phủ điện tử; tin học hóa nghiệp vụ quản lý nhà nước tại trung ương và địa phương; hiện đại hóa các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh – quốc phòng…  thông qua dịch vụ tư vấn các dự án CNTT tại trung ương và địa phương. Ví dụ: Dự án triển khai Luật Căn cước công dân (Tổng cục cảnh sát – Bộ Công an), Cổng thông tin điện tử chính phủ - Văn phòng chính phủ, Hệ thống bảo hiểm/phúc lợi xã hội (Bảo hiểm xã hội Việt Nam), Dự án số hóa thông tin kinh tế - xã hội (Viện Hàn lâm Khoa học Xã h��i Việt Nam)…

 

Trong mảng đào tạo nhân lực trình độ cao, Viện CNTT luôn là cơ sở đào tạo uy tín và có qui mô lớn nhất trong cả nước. Các nghiên cứu sinh do Viện đào tạo giữ những trọng trách về nghiên cứu khoa học và đào tạo nhân lực tại các cơ sở giáo dục đại học lớn, một số là cán bộ tại các đơn vị quản lý nhà nước, đơn vị nghiệp vụ trong các bộ ngành trung ương. Song song với đó, Viện thúc đẩy hợp tác trong nước và quốc tế với các đối tác có uy tín trong các hoạt động nghiên cứu phát triển, đào tạo nhân lực và xuất bản khoa học thông qua các tạp chí, hội nghị chuyên ngành hàng đầu cả nước.

 

Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng và vai trò quan trọng của KHCN đối với sự phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia, yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước đối với những cơ quan khoa học nói chung, Viện CNTT nói riêng, ngày càng bức thiết. Ý thức được trách nhiệm to lớn này, với sức trẻ và nhiệt huyết của thế hệ hiện nay, Viện CNTT tự tin lĩnh nhận và nỗ lực hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ mà Chính phủ giao cho trong bối cảnh mới. Đó là nền kinh tế tri thức được dựa trên tài sản trí tuệ và các sản phẩm công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cuộc cách mạng của những công nghệ liên ngành dựa trên chất liệu lõi trong lĩnh vực CNTT như: công nghệ Internet vạn vật (Internet of Things - IoT), an ninh mạng (cybersecurity), mạng xã hội – tính toán di động – khai phá dữ liệu lớn – điện toán đám mây (Social network – Mobility – Analytics of big data – Cloud computing hay SMAC). Viện phải là cơ quan tham mưu cho chính phủ, bộ ngành trung ương tiếp cận xu thế công nghệ thế giới trong điều hành, quản lý nhà nước kiến tạo phát triển, phục vụ người dân và doanh nghiệp; thực hiện quá trình xây dựng, đồng bộ và hiện đại hóa các hạ tầng trọng yếu quốc gia và chính phủ điện tử; trong khi đó vẫn phải đảm bảo an ninh cho các hệ thống hạ tầng này.